అల్సర్స్: రకాలు, లక్షణాలు, కారణాలు, నిర్ధారణ & నివారణ చర్యలు

ప్రస్తుత కాలంలో వయసుతో సంబంధం లేకుండా చాలా మందిని వేధిస్తోన్న అనారోగ్య సమస్యలలో అల్సర్‌ ఒకటి. ప్రస్తుతం ఆహారపు అలవాట్లు మారడం వల్ల జీర్ణ సంబంధిత (గ్యాస్, అల్సర్లు, మలబద్ధకం, కడుపు ఉబ్బరం) సమస్యలు ఎక్కువై పోతున్నాయి. మనం తీసుకునే ఆహారం జీర్ణం చేయడం కోసం కడుపులో ఆమ్లం (హైడ్రోక్లోరిక్ యాసిడ్) ఉత్పత్తి అవుతుంది. కడుపులోని రక్షిత పొర (protective layer) దెబ్బతినడం వలన అల్సర్స్ వస్తాయి. ప్రధానంగా కడుపులో వచ్చే అల్సర్‌లను గ్యాస్ట్రిక్ అల్సర్స్ అని, ఆహారనాళంలో వచ్చే అల్సర్‌లను అన్నవాహిక అల్సర్‌ అని.. చిన్న ప్రేగులలో వచ్చే పుండ్లను డ్యూడెనల్ అల్సర్ అంటారు. సాధారణంగా డ్యూడెనల్‌ అల్సర్స్ నొప్పి తిన్న తరువాత తగ్గుతుంది. కడుపులో అల్సర్లు ఉంటే తీవ్రమైన మంట, కడుపు నొప్పి వేధిస్తుంటుంది. ఆహారం తిన్నా, తినకపోయినా కడుపు నొప్పి ఇబ్బంది పెడుతూ ఉంటుంది. ఈ సమస్య వయస్సు మరియు లింగబేధం లేకుండా ఏవరికైనా రావొచ్చు కానీ మధ్య వయస్సులోని పురుషుల్లో కాస్త అధికంగా కనిపిస్తుంది. ఒక్కసారి అల్సర్‌ వస్తే అది దీర్థకాలంపాటు వేధిస్తుంది.

అల్సర్ వచ్చిందంటే ఏం తినాలన్నా చాలా ఇబ్బందిగా ఉంటుంది. ఏం తిన్నా కడుపులో మంటగానే ఉంటుంది. ఏం తింటే ఎలా జరుగుతుందో అని భయపడుతూ ఉంటారు. అలాగే బ్యాక్టీరియా ఇన్ఫెక్షన్ల కారణంగా కూడా అల్సర్లు వస్తాయి. ఆల్కహాల్‌, స్మోకింగ్‌, కూల్ డ్రింక్స్‌ ఎక్కువగా తాగడం, మసాలాలతో కూడిన ఆహార పదార్థాలు అధికంగా తీసుకునేవారిలోనూ ఈ సమస్య ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది. చాలా మంది ఈ అల్సర్ల సమస్యను గ్యాస్, ఎసిడిటీ సమస్యగా భావిస్తారు. ఈ నిర్లక్ష్యం చేయడం వల్ల ఇవి అల్సర్లు తీవ్రమైన పుండ్లుగా మారే అవకాశం ఉంటుంది.

అల్సర్స్ రకాలు

పెప్టిక్ అల్సర్ వచ్చే ప్రాంతం మరియు తీవ్రతను బట్టి ఈ క్రింది రకాలుగా ఉంటుంది.

పెప్టిక్‌ అల్సర్లు : జీర్ణవ్యవస్థలో ఎక్కువగా కనిపించేవి పెప్టిక్‌ అల్సర్లు. అన్న వాహిక కింది భాగంలో, జీర్ణాశయంలో, డ్యుయోడినమ్‌లో ఏర్పడే పుండునే పెప్టిక్‌ అల్సర్‌ అంటారు. డుయోడినమ్‌లో (జీర్ణాశయం బయట ద్వారం నుంచి మొదలయ్యే చిన్న పేగు ఆరంభమయ్యే భాగం) ఏర్పడితే డుయోడినల్‌ అల్సర్‌ అని అంటారు. అన్నవాహిక (Oesophagus) చివరిలో ఏర్పడితే ఈసోపేజియల్ అల్సర్ అని అంటారు.

గ్యాస్ట్రిక్‌ అల్సర్లు: జీర్ణాశయంలో వచ్చే అల్సర్లను గ్యాస్ట్రిక్‌ అల్సర్లు అంటారు. ‘హెలికోబ్యాక్టరీ పైలోరి’ అనే బ్యాక్టీరియల్‌ ఇన్ఫెక్షన్‌ వల్ల గ్యాస్ట్రిక్‌ అల్సర్లు వస్తాయి. దీర్ఘకాలంగా ఉన్న గ్యాస్ట్రిక్‌ అల్సర్లే కడుపు క్యాన్సర్లకు దారితీస్తాయి. ఇవి గ్యాస్ట్రిక్‌ అల్సర్‌ లక్షణాలను పోలి ఉంటాయి.

మౌత్ అల్సర్ (నోటి పూత లేదా పుండు): ఇది నోటి లోపల ఏర్పడే పుండు. ఇది అంత ప్రమాదకరం కానప్పటికీ, అది కలిగించే నొప్పి మాత్రం భరించలేనిదిగా ఉంటుంది. రసాయన పదార్ధాలకు చాలా సున్నితంగా ఉండే వ్యక్తులు నోటి పూతల బారిన పడే అవకాశం ఎక్కువ. ఒళ్లు వేడి చేసినా, లేదా ఏదైనా ఇన్ఫెక్షన్ కు గురైనా కూడా నోటి అల్సర్ రావొచ్చు.

డయాబెటిక్ ఫుట్ అల్సర్: మధుమేహం (డయాబెటిస్‌) ఉన్న వ్యక్తుల పాదాలపై ఏర్పడే పుండ్లు లేదా గాయాలను డయాబెటిక్ ఫుట్ అల్సర్ అంటారు. ఇవి సాధారణంగా పాదం అడుగున లేదా అరికాలి ఉపరితలంపై ఏర్పడతాయి. మధుమేహం ఉన్న దాదాపు 15% మందికి డయాబెటిక్ ఫుట్ అల్సర్ వస్తుంది. రక్త ప్రసరణ సరిగా జరగకపోవడం, ఇన్‌ఫెక్షన్‌కు గురికావడం, రక్తంలో అధిక చక్కెర స్థాయిల వల్ల నరాల దెబ్బతినడం వంటివి ఈ వ్యాధికి కారణాలు.

అల్సర్స్ యొక్క లక్షణాలు

ఆరంభంలో దీని లక్షణాలు కనిపించకపోయినా వ్యాధి క్రమంగా ముదిరేకొద్దీ లక్షణాలు క్రమేపీ బయటపడతాయి

అయితే కడుపులో అల్సర్స్‌ ఉంటే సాధారణంగా కడుపులో మంట మరియు నొప్పి వస్తుంది. వీటితో పాటు:

• ఛాతీలో నొప్పి

• పుల్లటి తేన్పులు

• కడుపు ఉబ్బరం

• వికారం

• అజీర్ణం

• కాస్తంత తినగానే కడుపునిండినట్లు అనిపించడం

• అలసటగా ఉండడం

• బరువు తగ్గిపోవడం

• నోటిలో ఎక్కువగా నీళ్లు ఊరడం

• రక్త వాంతులు & రక్త విరేచనాలు కావడం

• కొందరిలో రక్తహీనత వంటి లక్షణాలు సైతం కనిపిస్తాయి

అల్సర్స్ రావడానికి ప్రధాన కారణాలు

• గ్యాస్ట్రిక్ అల్సర్ లు ప్రధానంగా ఒత్తిడి, మసాలా ఆహారాలు లేదా ఇతర జీవనశైలిలో మార్పుల ద్వారా వస్తాయి. వీటితో పాటు:

• పెప్టిక్ అల్సర్‌లకు H. పైలోరీతో బాక్టీరియల్ ఇన్ఫెక్షన్ ప్రధాన కారణంగా చెప్పవచ్చు. ఈ బాక్టీరియా సాధారణంగా జీర్ణవ్యవస్థలో నివసిస్తుంది కానీ కొన్నిసార్లు వాపు మరియు అల్సర్ వంటి సమస్యలను కలిగిస్తుంది.

• కడుపులో ఆమ్లం ఉత్పత్తి పెరగడం వల్ల కడుపు మరియు డ్యూడెనమ్ యొక్క లైనింగ్ దెబ్బతిని అల్సర్‌లకు కారణమవుతుంది.

• ఆస్పిరిన్, ఇబుప్రోఫెన్ మరియు నాప్రోక్సెన్ వంటి నాన్-స్టెరాయిడ్ యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ డ్రగ్స్ (NSAIDలు) అధికంగా వాడడం వల్ల అల్సర్స్ రావొచ్చు.

• అనారోగ్యం, తీవ్రమైన అంటువ్యాధులు, కాలిన గాయాలు లేదా సర్జరీ నుంచి వచ్చే ప్రధాన శారీరక మరియు తీవ్రమైన ఒత్తిడి కూడా అల్సర్స్ వచ్చే ప్రమాదం ఉంటుంది.

• ధూమపానం మరియు మద్యం తాగడం వంటి అనార్థాల వల్ల కడుపు మరియు డ్యూడెనమ్ యొక్క లైనింగ్ చికాకు కలిగి అల్సర్ ఏర్పడటానికి దారితీస్తుంది.

• పెప్టిక్ అల్సర్ వ్యాధికి ఒత్తిడి ప్రత్యక్ష కారణం కానప్పటికీ, ఇప్పటికే ఉన్న అల్సర్‌లను మరింత తీవ్రతరం చేస్తుంది.

• నిద్రలేమి మరియు మలబద్దకం సమస్య కూడా అల్సర్లను తీవ్రం చేస్తుంది.

• కొన్ని సార్లు క్యాన్సర్‌ వ్యాధి కూడా అల్సర్ లాగా మారుతుంది, ఈ సమస్యను పెద్ద వయస్సు గల వారిలో ఎండోస్కోపీ పరీక్ష ద్వారా తెలుసుకోవచ్చు.

అల్సర్ సమస్యతో బాధ పడేవారు తీసుకోవాల్సిన జాగ్రత్తలు

అల్సర్స్ నివారణకు ఈ క్రింది జాగ్రత్తలు పాటించడం తప్పనిసరి

• ఆహారాన్ని బాగా నమిలి తినడం

• కడుపు మంటను నివారించుకోవడానికి నీరు ఎక్కువగా త్రాగడం

• మసాలా ఆహారం అల్సర్లకు ప్రధాన కారణం కావున అల్సర్లతో బాధపడేవారు కారంగా ఉండే వంటకాలు మరియు, ఉప్పు, కారం, మసాలాలు, పులుపు ఎక్కువగా ఉండే పదార్థాలను తీసుకోకూడదు

• క్రమం తప్పకుండా రోజూ ఒకే సమాయానికి ఆహారం తీసుకోవడం

• ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ నిల్వ ఉన్న ఆహారాన్ని తినకూడదు

• నొప్పిని తగ్గించే మాత్రలు తీసుకోవడం మానుకోవాలి ఒకవేళ వేసుకోవాల్సి వస్తే వాటిని భోజనం తరువాత మాత్రమే వాడటం.

• మానసిక ఒత్తిళ్లు, నిద్రలేమి కూడా అల్సర్లను ప్రభావితం చేస్తాయి కావున వాటి నుంచి బయటపడడానికి యోగా, ధ్యానం వంటివి చేయాలి

• మలబద్దకం అల్సర్లను ప్రభావితం చేస్తుంది, కావున పీచు పదార్థాలు ఎక్కువగా ఉన్న ఆహారాలను తీసుకోవాలి

• అల్సర్లతో బాధపడేవారు సిట్రస్‌ పండ్లు, టమాటాలు వంటి ఆహారాలకు దూరంగా ఉండాలి.

• అల్సర్లతో బాధపడేవారు కాఫీ, టీ, కూల్ డ్రింక్స్, చాక్లెట్‌ వంటి వాటిని పరిమితంగా తీసుకోవడం లేదా పూర్తిగా మానేయడం మంచిది.

• సిట్రస్ పండ్లు, చాక్లెట్, కెఫిన్ మరియు కార్బోనేటేడ్ పానీయాలు వంటి వాటికి దూరంగా ఉండాలి.

• పొగ తాగడం వల్ల పేగుల్లో ఉండే మ్యూకస్‌ పొర పలుచబడి ఆమ్లం సులభంగా ప్రభావం చూపిస్తుంది. అందుకే ధూమపానానికి దూరంగా ఉండాలి.

• ఆల్కహాల్ వినియోగం జీర్ణవ్యవస్థను తీవ్ర మంటకు గురిచేస్తుంది కావున వాటిని నివారించుకోవాలి.

అల్సర్ల నిర్ధారణ పరీక్షలు

అల్సర్ వ్యాధిని నిర్ధారించడానికి అనేక పద్ధతులు ఉన్నాయి వాటిలో:

శారీరక పరీక్ష: వైద్యుడు మీ వైద్య చరిత్ర, మీ లక్షణాలు మరియు మీరు తీసుకునే ఇతర మందులను గురించి అడిగి తెలుసుకోవడయే కాక కడుపుపై వాపు లేదా నొప్పిని తెలుసుకోవడానికి శారీరక పరీక్షను చేస్తాడు.

ఎగువ జీర్ణశయాంతర (GI) ఎండోస్కోపీ: ఈ పరీక్ష పెప్టిక్ అల్సర్‌ను నిర్ధారించడానికి అత్యంత ఖచ్చితమైన మార్గం. ఎండోస్కోపీలో ఒక చిన్న మైక్రో కెమెరా కలిగిన ట్యూబ్‌ను కడుపు లోపలికి పంపించి అంతర్గత అవయవాల (అన్నవాహిక, జీర్ణకోశం, పెద్ద, చిన్న పేగులు, పైత్యరసవాహిక) పనితీరును తెలుసుకోవడం జరుగుతుంది. తద్వారా ఆ ట్యూబ్ కి ఉన్న కెమెరా కడుపులోపలి చిత్రాలను తీసి కంప్యూటర్‌కు పంపిస్తుంది. ఇది డాక్టర్ జీర్ణాశయం యొక్క లైనింగ్‌ను పరిశీలించడానికి మరియు అల్సర్స్ లను గుర్తించడానికి సహాయపడుతుంది.

యూరియా శ్వాస పరీక్ష: మీరు యూరియా అనే రసాయనాన్ని కలిగి ఉన్న ప్రత్యేక ద్రవాన్ని తాగుతారు.అప్పుడు డాక్టర్ ప్రాసెసింగ్ కోసం ల్యాబ్‌కు ఫార్వార్డ్ చేసే బ్యాగ్‌లోకి శ్వాస తీసుకోవడం జరుగుతుంది. అందులో మీకు H. పైలోరీ ఇన్ఫెక్షన్ ఉన్నట్లయితే, బ్యాక్టీరియా మీ శరీరంలోని ప్రాంతాన్ని కార్బన్ డయాక్సైడ్‌గా మారుస్తుంది మరియు ల్యాబ్ పరీక్షలలో మీ శ్వాసలో కార్బన్ డయాక్సైడ్ వాయువు సాధారణం కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లు చూపుతుంది.

బేరియం స్వాలో: ఇది ఎగువ జీర్ణవ్యవస్థ యొక్క ఎక్స్-రే పరీక్ష. రోగి బేరియం కలిగిన ద్రవాన్ని తాగుతాడు, ఇది జీర్ణాశయం యొక్క లైనింగ్‌ను పూసి ఎక్స్-రేలో కనిపించేలా చేస్తుంది. ఈ పరీక్ష అల్సర్ పుండు యొక్క స్థానాన్ని గుర్తించగలదు మరియు దాని పరిమాణాన్ని అంచనా వేయగలదు.

రక్త పరీక్షలు: H. పైలోరీ ఇన్‌ఫెక్షన్‌ని తనిఖీ చేయడానికి రక్త పరీక్షలను ఉపయోగించవచ్చు . పెప్టిక్ అల్సర్ నుంచి రక్తస్రావం కావడానికి సంకేతమైన రక్తహీనతను తనిఖీ చేయడానికి రక్త పరీక్షలను కూడా ఉపయోగించవచ్చు.

మల పరీక్ష: H. పైలోరీ ఇన్ఫెక్షన్‌ని తనిఖీ చేయడానికి మల పరీక్షను సైతం ఉపయోగించవచ్చు.

ఇమేజింగ్ పరీక్షలు: X- Ray, CT మరియు MRI స్కాన్ వంటి ఇమేజింగ్ అధ్యయనాలు కడుపు పూతల మరియు క్యాన్సర్, వాపు మరియు రక్తస్రావం వంటి ఇతర పరిస్థితులను నిర్ధారించడానికి ఉపయోగించబడుతుంది

బయాప్సి: కొన్ని సందర్భాల్లో, డాక్టర్ బయాప్సీని కూడా సిఫారసు చేయవచ్చు. ఎండోస్కోపీ సమయంలో, జీర్ణవ్యవస్థ యొక్క లైనింగ్ నుంచి ఒక చిన్న కణజాల నమూనా (బయాప్సీ) తీసుకోవచ్చు. H. పైలోరీ బ్యాక్టీరియా ఉనికిని గుర్తించడానికి ఈ పరీక్ష ఉపయోగపడుతుంది

పొట్టలో వచ్చే కొన్ని సమస్యలు, ప్రేగు సంబంధిత ఇన్ఫెక్షన్లు మరియు ఇంటెస్టినల్ బ్లాక్స్, IBS (ఇరిటబుల్ బవెల్ సిండ్రోమ్) వంటి మొదలైన వ్యాధులతో కూడా అల్సర్స్ రావచ్చు. ఈ సమస్యను ప్రారంభ దశ లోనే గుర్తించి తగిన చికిత్స తీసుకోవడం చాలా అవసరం.

మీ ఆరోగ్య సంరక్షణ గురించి ఏవైనా సందేహాలు ఉన్నాయా? సహాయం చేయడానికి మేము సిద్దంగా ఉన్నాము! మా అనుభవంతులైన నిపుణుల సలహా కొరకు +918929967127 కి కాల్ చేయగలరు.

About Author –

Dr. Santosh Enaganti, Senior Consultant Gastroenterologist & Hepatologist, Advanced Interventional Endoscopist , Yashoda Hospitals – Hyderabad
MD, MRCP, CCT (Gastro) (UK), FRCP (London)